Menu Akt
Akt, łac. actus – przedstawienie nagiego ciała ludzkiego w sztuce, zazwyczaj wykonane w oparciu o studium z żywego modela. Akt jest jednym z najważniejszych tematów malarskich i fotograficznych w dziejach sztuki, oraz podstawowym tematem rzeźby. Akt może pojawić się jako samodzielny temat, bądź jako część większej kompozycji. Jest uważany za podstawę artystycznego wykształcenia.

Historia aktu

Prehistoria i starożytność

Pierwsze znane rzeźby, pochodzące z czasów prehistorycznych, przedstawiały nagie kobiety, symbolizujące najprawdopodobniej Płodność (np. Wenus z Willendorfu). Później pojawiały się również symboliczne figurki męskie z wyrazistym członkiem. Tych przedstawień jednak nie traktuje się tradycyjnie jako aktów. Antyczny akt w rzeźbie jest poświęcony poszukiwaniu idealnej formy ludzkiego ciała. Poliklet rzeźbi posąg Doryforosa, wyznaczając nim kanon postaci ludzkiej. Pierwsze greckie akty – kurosi – przedstawiały mężczyzn, zwycięzców igrzysk. Za pierwszy akt kobiecy w sztuce greckiej uważana jest, znana tylko z rzymskiej kopii – Afrodyta Knidyjska Praksytelesa. Rzeźba rzymska rozwijała się w ścisłej zależności od greckiej, dopiero schyłek antyku i chrześcijaństwo wprowadzą daleko idące zmiany. Starożytne malarstwo, zachowane jedynie w nielicznych przykładach, pozostaje dla nas niedostępne, choć pewne wyobrażenie mogą dawać zachowane freski z Kazanłyku, gdzie nie występuje akt, można go natomiast zauważyć w malarstwie pompejańskim.

Średniowiecze

W średniowieczu sztuka jest w większym stopniu zainteresowana znakiem, niż obrazem rzeczywistości, stąd akt w swoim świeckim znaczeniu raczej nie występuje, nagość pojawia się jednak w przedstawieniach Adama i Ewy, lub grzeszników, o których zepsuciu miała naocznie zaświadczać.

Renesans

Akt powraca w XV wieku, w Niderlandach, w Ołtarzu Gandawskim van Eycków i we Włoszech, gdzie podejmują ten temat m.in. Luca Signorelli i Antonio Pollaiuolo. Wówczas akty kobiece maluje się na podstawie ciała męskiego, dopiero początek XVI wieku przyniesie tu zmianę, we Włoszech tego czasu przedstawienie Wenus często gości na płótnach, od tej pory, już nieprzerwanie akt będzie fundamentem artystycznego wykształcenia. W tym czasie sztuka staje się coraz bardziej świecka.W 1401 akt, nawiązujący do antyku, pojawia się w scenie ofiarowania Izaaka, którą Lorenzo Ghiberti wygrywa konkurs na drzwi do florenckiego baptysterium. W 1430 Donatello rzeźbi swojego Dawida, również inspirowanego antykiem. Pod koniec wieku Sandro Botticelli maluje Narodziny Wenus i Primaverę, są to już śmiałe obrazy, choć wciąż jest to Wenus pudica, czyli "Wenus skromna". Rafael Santi ok. 1504 roku maluje Trzy Gracje, wszystkie już otwarcie nagie, jedna jest tylko osłonięta przezroczystą przepaską na biodrach. Podobnie jawny charakter ma przedstawienie Adama i Ewy Albrechta Dürera namalowane w 1507 roku, na którym listki figowe są w porównaniu do tradycji w tym względzie dość małe. Kolejną barierę przełamał Giorgione w 1508 roku, malując słynną Śpiącą Wenus. Dłoń bogini położona na łonie jest już od pięciuset lat niezmiennie oskarżana o dość nieprzyzwoite ułożenie palców. Później pozycję Wenus powtórzy Tycjan w swojej Wenus z Urbino (1538) i nawiąże do niej jeszcze później Olimpią Édouard Manet. Bardzo zmysłowe i dekadenckie w swej wymowie jest Zwycięstwo Czasu nad Miłością Agnolo Bronzino.

Barok i rokoko

W malarstwie dworskim postępuje tendencja do zwiększania zmysłowości w aktach, najpełniej wyrazi to malarstwo rokoka, np. Jean-Honoré Fragonard.